Merynos polski odmiany barwnej (Stado objęte programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt)
Owce merynosy
Stado barwnych merynosów wytworzono w Instytucie Zootechniki Państwowym Instytucie Badawczym Zakładzie Doświadczalnym Kołuda Wielka, w latach osiemdziesiątych XX wieku, z inicjatywy prof. dr hab. Macieja Osikowskiego, przy udziale dr inż. Tadeusza Pakulskiego. W początkowym etapie pracy pozostawiano do chowu pojedyncze barwne osobniki (głównie tryki), rodzące się w zarodowych stadach merynosa polskiego. Owce o ciemnym umaszczeniu kojarzono między sobą. W wyniku wieloletniej pracy hodowlanej wytworzono stado liczące obecnie 200 matek oraz 11 linii ojcowskich tryków o barwnym runie. W stadzie dominują osobniki o czarnym umaszczeniu. Ponadto stosunkowo rzadko rodzą się jagnięta o brązowej lub siwej barwie runa. Przez wiele lat było to jedyne stado tej odmiany merynosów w Polsce. W ostatnim dziesięcioleciu utworzono kilka stad satelitarnych w woj. kujawsko-pomorskim.
Owca, typu muflon, borsuczy wygląd
Od początku prac nad wytworzeniem barwnego merynosa prowadzi się dokumentację hodowlaną. W 1992 roku stado zostało zarejestrowane jako stado zarodowe i od tego czasu, Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz w Bydgoszczy prowadzi księgi hodowlane. W wyniku wieloletnich obserwacji potwierdzono, że biała barwa runa dominuje nad czarną, a ta z kolei nad różnymi odmianami brązu. Wśród barwnych owiec ze względu na umaszczenie, wyodrębniono:
• typ “muflon”
• typ “borsuczy wygląd”
• typ “jednolicie barwny”
• typ “ muflon- borsuczy wygląd”
Barwny merynos polski
Zasadniczym celem wytworzenia odmiany barwnego merynosa polskiego było uzyskanie kolorowej, cienkiej wełny i barwnych skór dla produkcji naturalnych, wyrobów użytkowych i ozdobnych, przy zachowaniu dobrej użytkowości rzeźnej oraz możliwości użytkowania mlecznego matek po odsadzeniu jagniąt. Obecnie od dorosłego zwierzęcia uzyskuje się około 4,5 kg wełny w sortymencie 60s– 62s, charakteryzującej się miękkimi, karbikowanymi włóknami, o cienkiej i średniej grubości.
Matki merynosa barwnego po odchowaniu jagniąt można użytkować mlecznie od 3. do 6. miesiąca laktacji. W tym okresie od 1 maciorki uzyskuje się od 30 do 35 kg mleka, które dzięki wysokiej zawartości suchej masy (18-21%) jest doskonałym surowcem do produkcji serów.
Merynos polski
Masa ciała dorosłej maciorki wynosi 60 – 65 kg, a tryka 80 – 110 kg. Wytworzone stado merynosa polskiego odmiany barwnej, charakteryzuje się podobnymi cechami produkcyjnymi jak merynos z białą wełną. W ostatnich latach płodność w naszym stadzie wynosiła 90 – 94%, plenność 165%, a użytkowość rozpłodowa 1,3 jagnięcia od maciorki przeznaczonej do stanówki. Duża asezonalność aktywności rozpłodowej merynosa odmiany barwnej, pozwala hodowcy na stosunkowo swobodne planowanie terminu stanówki i wykotów w ciągu roku, a tym samym na praktycznie całoroczną produkcję jagniąt. Przy prawidłowym odchowie, maciorki mogą być kryte pierwszy raz pod koniec pierwszego roku życia, pod warunkiem osiągnięcia w tym czasie masy ciała około 50 kg. Doboru osobników do kojarzeń dokonuje się indywidualnie. W celu uniknięcia inbredu stosuje się zasadę, by kojarzone pary nie miały wspólnego przodka do trzech pokoleń wstecz. Bezpośrednio po urodzeniu określa się barwę runa oraz typ umaszczenia jagnięcia.
Plenno-mleczna Owca Kołudzka
To mateczna linia plenno-mlecznych owiec wytworzonych w Instytucie Zootechniki PIB Zakładzie Doświadczalnym w Kołudzie Wielkiej, w latach 2000-2005, w ramach programu doskonalenia plenności owiec oraz doskonalenia pogłowia owiec do roku 2010. Programów dofinansowywanych przez rząd z funduszu postępu biologicznego. Nadrzędnym celem tego projektu, było wytworzenie owiec charakteryzujących się bardzo dobrą użytkowością rozpłodową, które poprawiłby opłacalność chowu tego gatunku zwierząt w Polsce.
Prace nad wytworzeniem owcy kołudzkiej poprowadził dr inż. Kazimierz Korman, stosując trójstopniowe wytwórcze krzyżowanie ras plennych (owca fińska lub romanowska), mlecznych (owca wschodnio-fryzyjska) i krajowych ras wełnisto-mięsnych (owca kamieniecka lub merynos polski bądź owca wielkopolska). Udział ras plennych w obecnym genotypie owcy kołudzkiej wynosi 37,5%, mlecznej 37,5% a ras krajowych 25%.
W efekcie żmudnych prac badawczych i pracy hodowlanej uzyskano owcę o wybitnej plenności 240-255%, płodności 95-98% i użytkowości rozpłodowej 211-214%. Jagnięta tej owcy rodzą się głównie w miotach trojaczych, choć co roku zdarza się kilka porodów czworaczych. Na przestrzeni ostatnich lat trzykrotnie miały miejsce wykoty pięcioracze. Dobra mleczność owiec kołudzkich gwarantuje wykarmienie tak licznego potomstwa przez matki. Matki po dwumiesięcznym odchowie jagniąt, przeznaczone do doju produkują jeszcze w okresie od 3. do 6. miesiąca laktacji, średnio dziennie 0,7 kg mleka (63 kg mleka w trzymiesięcznym okresie dojenia). Mleko to jest doskonałym surowcem do produkcji serów.
Owca kołudzka charakteryzuje się silną konstytucją. Jej tułów osadzony jest na średnio wysokich kończynach, głowa duża z dużymi uszami, bezrożna, nieowełniona. Umaszczenie tej owcy jest białe, dopuszczalne występowanie kolorowych włosów głównie na nogach i głowie. Charakteryzuje się wczesnym dojrzewaniem płciowym, stąd zaleca się krycie w pierwszym roku życia. Masa ciała maciorek wynosi 60-75 kg, tryków 80-100 kg. Od owiec uzyskuje się ok 3,2 kg wełny potnej.
Jagnięcina
Jagnięcina to mięso pochodzące od zwierząt młodych, nie użytkowanych rozpłodowo. W wielu krajach Europy i świata uznawana jest jako rarytas serwowany na specjalne okazje. Jagnięcinę uważa się za mięso luksusowe, o dużej wartości odżywczej. Jest mięsem soczystym, delikatnym, z dużą zawartością lekkostrawnego białka i stosunkowo małą zawartością tłuszczu. Białko mięsa jagnięcego zawiera wszystkie aminokwasy egzogenne zbilansowane w optymalnym stosunku, co decyduje o jego wysokiej wartość biologicznej, a tym samym przyswajalność przez organizm. Podstawowy skład chemiczny i wartość pokarmowa jagnięciny kształtują się ogólnie korzystnie, w porównaniu z mięsem głównych gatunków zwierząt gospodarskich (tabela 1). Należy jednak pamiętać, że parametry te mogą się znacznie zmieniać, w zależności od wielu czynników genetycznych(rasa, płeć), środowiskowych (żywienie, system tuczu) i technologicznych (wiek uboju, metoda obróbki cieplnej).
Mięso owcze dostarcza konsumentowi wielu składników mineralnych (makro- i mikroelementów), oraz witamin, głównie z grupy B.O walorach zdrowotnych tego mięsa, w znacznym stopniu decyduje zawartość i jakość tłuszczu, szczególnie śródmięśniowego, który jest integralną częścią mięśni. To on jest bogatym źródłem cennych dla zdrowia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA), w tym PUFA n3 i SKL. SKL (sprzężony kwas linolowy) charakteryzuje się szczególną aktywnością biologiczną, spełniając w organizmie wiele istotnych funkcji, m.in.: hamuje procesy nowotworowe i miażdżycowe, działa jako przeciwutleniacz, stymuluje układ immunologiczny oraz przeciwdziała otyłości. Mięso jagnięce zawiera również dużą ilość L-karnityny (najwięcej spośród produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego), która m.in. obniża poziom cholesterolu, triacylogliceroli, zapobiega powstawaniu otyłości i miażdżycy oraz wpływa na prawidłowy poziom cukru we krwi. Niedobór tego składnika w organizmie wpływa na jego osłabienie, zanik mięśni szkieletowych i niewydolność mięśnia sercowego. Znany jest fakt, że owce to jedyne zwierzęta gospodarskie nie chorujące na nowotwory złośliwe. Wiąże się to z obecnością w ich organizmie kwasu orotowego, który jest postrzegany jako czynnik antykancerogenny. Wyciąg z wątroby i śledziony owiec stosowany jest z powodzeniem w terapii antynowotworowej. Dzięki wysokiej koncentracji ww. składników jagnięcina jest postrzegana jako tzw. żywność funkcjonalna, o potwierdzonym korzystnym, oddziaływaniu na nasz stan zdrowotny.